Ανακύκλωση και προσωπική συμπεριφορά: όταν η ψυχολογία πρέπει να συναντήσει τη διαχείριση αποβλήτων

Τα τελευταία χρόνια έχουν πολλαπλασιαστεί οι δράσεις ανακύκλωσης σε παγκόσμιο επίπεδο, αγκαλιάζοντας εκατοντάδες εκατομμύρια κατοίκους, στο σύνολο του πλανήτη. Οι εμπειρίες από την υλοποίηση προγραμμάτων ανακύκλωσης αναδεικνύουν με σαφήνεια ότι η επιτυχία της ανακύκλωσης εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από το σωστό σχεδιασμό των προγραμμάτων, την προσαρμογή τους στις τοπικές συνθήκες αλλά και από την εστίαση τους σε συγκεκριμένες ομάδες – στόχους που σταδιακά αυξάνουν την κοινωνική εμβέλεια – επίδραση των προγραμάτων και τελικά και τις εκτρεπόμενες ποσότητες.

Έχουν γραφτεί εκατοντάδες άρθρα που αποτυπώνουν τις παραπάνω εμπειρίες, ωστόσο τα τελευταία δύο χρόνια, η βιβλιογραφία και οι συζητήσεις στα παγκόσμια φόρα όλο και πιο συχνά έρχονται αντιμέτωπες με δύο ζητήματα που τελικά καθορίζουν την πραγματική αποτελεσματικότητα της ανακύκλωσης. Το ένα είναι το «κλείσιμο του κύκλου των υλικών»: η συσχέτιση και αλληλεξάρτηση της αγοράς πρώτων υλών με την αγορά των ανακυκλώσιμων, συσχέτιση εξαιρετικά επίκαιρη στις μέρες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης (βλ. σχετικά άρθρα στα http://mavropoulos.blogspot.com/, http://mavropoulos-gr.blogspot.com/ ).

Το δεύτερο, που αποτελεί και το θέμα της εργασίας που θα παρουσιάσει ο Αντώνης Μαυρόπουλος στην ECOTEC 2009 (Σάββατο 4/4/ 2009 ώρα 10:30) , είναι το «άνοιγμα του κύκλου των υλικών»: η συσχέτιση της καθημερινής συμπεριφοράς των ανθρώπων, στο επίπεδο της εξελικτικής ψυχολογίας και της κοινωνιολογίας, με τις δραστηριότητες ανακύκλωσης.

Η συζήτηση για τη συσχέτιση της καθημερινής συμπεριφοράς με τις δραστηριότητες ανακύκλωσης γίνεται για να δοθούν απαντήσεις σε ορισμένα θεμελιώδη ερωτήματα για την επιτυχία της ανακύκλωσης, όπως τα επόμενα:

Τι διαφοροποιεί, στο ψυχολογικό επίπεδο, αυτούς που ανακυκλώνουν από αυτούς που δεν ανακυκλώνουν;
Υπάρχουν περιοριστικοί παράγοντες στην εξελικτικά διαμορφωμένη ψυχοσύνθεση του ανθρώπου που εμποδίζουν τη συμμετοχή στην ανακύκλωση και αν ναι ποιοι είναι και πως ξεπερνιούνται;
Πως επιδρούν στην ανακύκλωση οι δημογραφικές, περιβαλλοντικές, χωροταξικές και οικονομικές συνθήκες που βιώνουν οι άνθρωποι;
Πως συσχετίζονται οι συμπεριφορές των ανθρώπων στο σπίτι, στην εργασία και στις παρέες με τη συμμετοχή τους στην ανακύκλωση;
Υπάρχουν κάποια ψυχολογικά χαρακτηριστικά ή/και κάποια στοιχεία ηθικής που να διευκολύνουν τη συμμετοχή στην ανακύκλωση;

Στην εργασία που θα παρουσιαστεί στο συνέδριο:

1. Θα σκιαγραφηθούν οι υπάρχουσες απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα
2. Θα παρουσιαστούν αποτελέσματα σημαντικών σχετικών ερευνών
3. Θα δοθεί ιδιαίτερο βάρος στο πως συσχετίζονται τα παραπάνω με το σωστό σχεδιασμό, τη σταδιακή κλιμάκωση και την επιτυχημένη υλοποίηση προγραμμάτων ανακύκλωσης και ευαισθητοποίησης
4. Θα προταθούν συγκεκριμένες τεχνικές διαχείρισης των προγραμμάτων ανακύκλωσης που σχεδιάζονται ή βρίσκονται σε εξέλιξη

Αντί επιλόγου: όπως σίγουρα γνωρίζουν όλοι όσοι ασχολούνται συστηματικά με την ανακύκλωση, σε τελική ανάλυση οι σωστές επιλογές για τη μακροπρόθεσμη αποτελεσματικότητα και τη βιωσιμότητα των προγραμμάτων ανακύκλωσης συγκεντρώνονται σε κάποιες νησίδες που περιβάλλονται από ένα πέλαγος εσφαλμένων επιλογών, αποτυχιών και χαμένων πόρων. Για το λόγο αυτό επιβάλλεται, πριν από οποιαδήποτε άλλη επιλογή και κατανάλωση πόρων, ο σωστός προσανατολισμός. Η προσεκτική μελέτη της καθημερινής συμπεριφοράς των ανθρώπων που θα συμμετάσχουν στα προγράμματα ανακύκλωσης είναι η απαραίτητη πυξίδα!