Τέλος στην προϊστορία - αρχή της ιστορίας των ΦοΔΣΑ!

Με τις πρόσφατες θεσμικές ρυθμίσεις ολοκληρώθηκε πρακτικά (αν και απομένουν κάποιες κανονιστικές διατάξεις ακόμα) το πλαίσιο συγκρότησης των Φορέων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦοΔΣΑ) στη χώρα μας. Οι ρυθμίσεις της πρόσφατης απόφασης 2527 (ΦΕΚ 23/1/2009, Τεύχος Δεύτερο), οι οποίες προετοιμάστηκαν από ομάδα εργασίας στην οποία είχα τη χαρά να συμμετέχω, θέτουν υψηλές απαιτήσεις για τη λειτουργία, την επάρκεια και την οργανωτική δομή των ΦοΔΣΑ.

Από τις συζητήσεις που κάνω με πολλούς φίλους πανελλαδικά, διακρίνω δύο ειδών αντιδράσεις. Από τη μια μεριά, ειδικότερα σε μικρούς ΦοΔΣΑ, δημιουργείται ένα δικαιολογημένο δέος μπροστά στα σύνθετα καθήκοντα που πρέπει να υλοποιήσουν, ειδικότερα σε σχέση με τις περιορισμένους πόρους (ανθρώπινους και οικονομικούς) που διαθέτουν. Από την άλλη μεριά, σε σχετικά μεγάλους και συγκροτημένους ΦοΔΣΑ, αιωρείται η αίσθηση ότι τα όσα περιγράφονται στην εν λόγω απόφαση λίγο έως πολύ τα έχουν υλοποιήσει, επομένως με μία, άντε δύο προσαρμογές καλύπτουν τις απαιτήσεις. Επιτρέψτε μου να σχολιάσω και τις δύο αυτές αντιδράσεις, με γνώμονα το μέλλον της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων και όχι το παρόν.

Η αντίδραση των μικρών ΦοΔΣΑ είναι δικαιολογημένη γιατί μόλις τώρα συνειδητοποιούν ότι η διαχείριση των στερεών αποβλήτων είναι κάτι πολύ περισσότερο από τη λειτουργία κάποιων έργων. Μόλις τώρα γίνεται αντιληπτό ότι το κυρίως θέμα ενός ΦοΔΣΑ είναι η εξειδίκευση και υλοποίηση των στόχων των Περιφερειακών Σχεδιασμών, η διασφάλιση ολοκληρωμένης διαχείρισης με βάση τα ευρωπαϊκά πρότυπα, η εκπόνηση συγκεκριμένου επιχειρησιακού σχεδίου και η κάλυψη του συνόλου των δραστηριοτήτων του με μια βιώσιμη τιμολογιακή πολιτική. Και όλα αυτά δημιουργούν δέος, γιατί πολλοί μικροί ΦοΔΣΑ φτιάχτηκαν σε αντιστοιχία με πολλά μικρά έργα (κατά την άλλη παραδοσιακά μονομερή αντιμετώπιση της διαχείρισης αποβλήτων ως θέματος δημοσίων έργων) και όχι σε αντιστοιχία με ολοκληρωμένα διαχειριστικά σχέδια (και βεβαίως μέρος των ευθυνών για αυτό ανήκουν και σε εμάς τους μελετητές και συμβούλους). Κι αν η βιωσιμότητα αυτών των μικρών έργων είναι συζητήσιμη, η βιωσιμότητα των μικρών ΦοΔΣΑ δεν είναι: με τις νέες ρυθμίσεις ανοίγει ο δρόμος για συνενώσεις ευρύτερης κλίμακας για να επιτευχθούν οι ελάχιστες απαιτήσεις της απόφασης 2527. Πιστεύω ότι η απόφαση 2527 ισοδυναμεί με ένα ΣΧΕΔΙΟ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ για τους ΦοΔΣΑ και αυτό μόνο καλά αποτελέσματα θα έχει. Η αντίδραση δικαιολογημένη λοιπόν, η ανάδραση επιβεβλημένη: αλλαγή του χάρτη των ΦοΔΣΑ με στόχο τη δημιουργία ευρύτερων και βιώσιμων φορέων.

Όσον αφορά την αντίδραση των μεγάλων ΦοΔΣΑ, επιτρέψτε μου να πω ότι τα προβλήματα που ενδεχόμενα θα αντιμετωπίσουν για να προσαρμοστούν στις νέες απαιτήσεις δεν είναι αμελητέα. Ο λόγος είναι ότι όσο περισσότερο συγκροτημένος είναι ένας φορέας και όσο περισσότερα χρόνια λειτουργεί, τόσο μεγαλύτερη αδράνεια έχει στις σχετικές προσαρμογές ιδιαίτερα στα θέματα της τιμολογιακής πολιτικής, του οργανογράμματος και του επιχειρησιακού σχεδίου. Οι μεγάλοι ΦοΔΣΑ έχουν περισσότερους πόρους αλλά και μεγαλύτερη αδράνεια και για το λόγο αυτό θα πρέπει προσεκτικά και βήμα το βήμα να προχωρήσουν στις απαραίτητες αλλαγές. Επιπλέον, οι απαιτήσεις της ολοκληρωμένης διαχείρισης θα επιφέρουν σημαντικές αλλαγές και στους μεγάλους ΦοΔΣΑ, αλλαγές οι οποίες μόλις τώρα αρχίζουν και γίνονται αντιληπτές σε όσους προετοιμάζουν μονάδες επεξεργασίας.

Τέλος, επιτρέψτε μου να τονίσω τη μεγάλη σημασία που έχει για μένα το άρθρο 7 της απόφασης 2527 και να κλείσω παραθέτοντας αυτούσια τη διατύπωση του:
«Οι ΦοΔΣΑ είναι υποχρεωμένοι να δημοσιοποιούν με κάθε πρόσφορο μέσο αναλυτικά τα αποτελέσματα της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων και των άλλων συναφών δραστηριοτήτων τους…». Να δούμε ποιος θα κάνει πρώτος την αρχή, δίνοντας πλήρη αποτελέσματα και συγκρίνοντας τα με τους στόχους που έχουν τεθεί…