Η πτώση της ζήτησης για ανακυκλώσιμα υλικά και προτάσεις βραχυπρόθεσμων και μεσοπρόθεσμων μέτρων που πρέπει να ληφθούν

Το κόστος των προγραμμάτων διαλογής στην πηγή (συλλογή, διαχωρισμός, έλεγχος ποιότητος και αποθήκευση) αυξήθηκε σημαντικά σε μικρό χρονικό διάστημα δύσκολο για να προβλεφθεί σε σχέση με τα τέλη που πληρώνονται από τους υπόχρεους κατά το νόμο. Οι χαμηλές τιμές των ανακυκλώσιμων υλικών δεν έχουν προς το παρόν δημιουργήσει το ενδιαφέρον στους παραγωγούς των προϊόντων να υποκαταστήσουν τα υλικά υπό την προϋπόθεση να περιορίσουν το κόστος παραγωγής τους. Τα υφιστάμενα προγράμματα διαλογής στην πηγή που απευθύνονται κύρια στα νοικοκυριά άλλα λειτουργούν ενώ άλλα οριακά.

Η συλλογή των αποβλήτων θα συνεχίζει να λειτουργεί είτε σαν ανακυκλώσιμα υλικά είτε σαν αστικά απόβλητα αφού συνεχίζουν να παράγονται.
Το κράτος και η ΤΑ σαν υπεύθυνοι για την δημιουργία υποδομών ΔΣΑ που βρίσκονται πέραν των αγορών ανακύκλωσης καθώς και η έλλειψη δυνατότητας να επιτύχουν τους στόχους που έχει θεσπίσει η ΕΕ μέσα από τις αρχές της ιεράρχησης σε Εθνικό – Περιφερειακό και Τοπικό επίπεδο. Θα πρέπει να δραστηριοποιηθούν άμεσα.

Η οδηγία 98/2008 προτρέπει την διαλογή στην πηγή για τα ΒΑΑ. Το χαρτί για να έχει καλή ποιότητα όπως αναφέρεται και στο CEN 643 θα πρέπει να συλλέγεται χωριστά.

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Για τα πλαστικά

Η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι διάφοροι οργανισμοί θα πρέπει να προωθήσουν τις εξής ενέργειες:

Εναρμόνιση σε εθνικό επίπεδο ενιαίου συστήματος συλλογής
Δυνατότητα επιδότησης των ανακυκλωτών (π.χ μείωση ΦΠΑ λόγω της συμβολής τους στην προστασία του περιβάλλοντος, επιδότηση σύμφωνα με την ποσότητα των ανακυκλούμενων υλικών, μείωση ΦΠΑ σε τελικά προϊόντα κατασκευασμένα από ανακυκλώσιμα υλικά, μείωση φορολόγησης στην κατανάλωση της ενέργειας στους ανακυκλωτές .
Τήρηση του παραγόμενου όγκου ανακυκλώσιμων υλικών υπό έλεγχο, για περιορισμό των εξαγωγών (bonus κ.α.)
Δημιουργία αυστηρότερης νομοθεσίας σχετικά με την ολοκληρωμένη πολιτική για τον παραγωγό.
Δημιουργία κινήτρων για να ελκύσει την βιομηχανία να χρησιμοποιεί ανακυκλώσιμα στην παραγωγή των προϊόντων τους (π.χ πράσινοι ΦΠΑ)
Προώθηση περισσότερων πράσινων προμηθειών στον Δημόσιο Τομέα.
Επιδότηση της βιομηχανίας ανακύκλωσης. Να δοθεί δάνειο με χωρίς ή χαμηλό επιτόκιο. Θεσμικό πλαίσιο που να δίδεται η δυνατότητα να μειώσει το εργατικό κόστος.

Σημείωση: Πριν από την εμφάνιση της οικονομικής κρίσης τα περισσότερα ανακυκλούμενα πολυμερή ήσαν 25 % έως 35 % φθηνότερο από τα πρωτογενή υλικά. Σήμερα (Φεβ 2009) τα πρωτογενή υλικά είναι κατά 10 % φθηνότερο από τα ανακυκλώσιμα υλικά.

Για τα μέταλλα

Κύρια προβλήματα στις αγορές ανακύκλωσης μετάλλων σαν συνέπεια της οικονομικής κρίσης:

Πτώση της παγκόσμιας ζήτησης στις χρηματαγορές (χρηματιστήρια , πιστωτική κρίση) αρχής γενομένης από τις ΗΠΑ
Πτώση παγκόσμιας ζήτησης των καταναλωτών σε προϊόντα και επενδύσεις στην κατασκευαστική βιομηχανία
Πτώση στην παραγωγή μετάλλων
Πτώση των σκραπ μετάλλων παλαιού και νέου σκραπ.

Αντιδράσεις
Ακύρωση από τους πελάτες προηγούμενων παραγγελιών και φορτίων μεταφορών
Καταβολή προσπάθειας από τους πελάτες επαναδιαπραγμάτευσης των συμβάσεων για να ωφεληθούν από υπερβολικές εκπτώσεις ή και άρνησης να προμηθευθούν τα υλικά.
Οι τοπικές αρχές προορισμού των αποβλήτων λαμβάνουν προστατευτικά μέτρα (μονόπλευρους ελέγχους στα τελωνεία , νέες διοικητικές διαδικασίες) για να προστατεύσουν τις εθνικές βιομηχανίες από την εισαγωγή ανακυκλώσιμων υλικών.

Συνέπειες
Απώλειες πωλήσεων
Υψηλό κόστος υπεραναμονής (επιβάρυνση από σταλίες)
Αποθήκευση αναμένοντας για καλύτερες ημέρες
Έλλειψη εμπιστοσύνης από τον τραπεζικό και ασφαλιστικό τομέα (έγινε αιφνιδίως αντιληπτό ότι η ανακύκλωση αποτελεί τομέα που εκτίθεσαι σε κίνδυνο)
Αλλαγή επιχειρηματικών δραστηριοτήτων από τις εμπορικές επιχειρήσεις που ασχολούντο με την ανακύκλωση.
Επιβράδυνση ή και διακοπή συλλογής σκραπ
Οι στόχοι ανακύκλωσης από τα διαχειριστικά σχέδια να εκτίθενται σε κίνδυνο.

Εμπόδια που πρέπει να ξεπερασθούν και μέτρα που πρέπει να ληφθούν για να ανακουφισθεί η κατάσταση

ΕΜΠΟΡΙΟ
Τήρηση συμβάσεων
Αντίθεση στους προστατευτισμούς (δασμοί και έλλειψη δασμών ) εμπόδια στο ελεύθερο και δίκαιο εμπόριο.
Φορολογικές ελαφρύνσεις για δημιουργία επενδύσεων σε νέες τεχνολογίες ανακύκλωσης
Ανασκόπηση οικονομικών παραγόντων που αναδείχθηκαν στην οικονομική κρίση όπως είναι cash-flow και credit insurance και με πιο τρόπο το κράτος δύναται να βοηθήσει.

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ
Βελτίωση της αντίληψης τόσο από τις δημόσιες υπηρεσίες όσο και από τους πολίτες της διεθνούς πραγματικότητας της αγοράς ανακύκλωσης των μετάλλων

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ
Η αναθεωρημένη οδηγία πλαίσιο (98/2008) και σημείο που το σκράπ παύει να θεωρείται απόβλητο / υποπροϊόν να αποθηκεύεται, μεταφέρεται και να ενισχύονται επενδύσεις σε R&D για υλικά που δεν είναι απόβλητα και να εντάσσονται στους στόχους της ανακύκλωσης.
Συνεργασία κυβέρνησης – Ιδιωτικού τομέα για ανάπτυξη μονάδων ανάκτησης για υπολείμματα ELVs τα οποία δεν είναι οικονομικά βιώσιμα να ανακυκλωθούν.

ΔΟΜΗ
Για να περιορισθούν τα διοικητικά εμπόδια στους παραγωγούς μετάλλων και συγκεκριμένα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και για να σταματήσει την άρση της ενδοποιότητας των επιχειρήσεων και να οικοδομήσει εκ νέου μία ανταγωνιστική ευρωπαϊκή βιομηχανία μετάλλων.
Η αγορά των πρωτογενών υλικών συγκρινόμενη με την αγορά των δευτερογενών υλικών
Τα κύρια πλεονεκτήματα χρησιμοποιώντας ανακυκλώσιμα υλικά(μέταλλα) έναντι πρωτογενών υλικών υπερτερούν περιβαλλοντικά στην εξοικονόμηση των πόρων, ενέργειας και περιορισμού ρύπανσης στα ύδατα, ατμόσφαιρα και εκπομπές CO2.
Οι αγορές ανακυκλώσιμων υλικών συνυπάρχουν με αυτές των πρωτογενών.
Οι αυξομειώσεις των τιμών των πρωτογενών υλικών επηρεάζουν τις τιμές των ανακυκλώσιμων υλικών.
Οι συμβάσεις που πραγματοποιούνται για τα ανακυκλώσιμα υλικά είναι συνήθως μηνιαίες ή και μικρότερες χρονικά, τουναντίον των πρωτογενών που είναι ετήσιες (μακροπρόθεσμες).
Τα πρωτογενή υλικά παράγονται εφόσον η εξορυκτική βιομηχανία αποφασίσει γιατί υπάρχει ζήτηση από την βιομηχανία .
Το ανακυκλούμενο αγοράζεται και εν συνεχεία εισέρχεται στην αγορά σαν πρώτη ύλη εφόσον το χρειάζονται οι καταναλωτές και η διαθεσιμότητα του εξαρτάται από τα νέα και παλαιά αποθέματα.

Πλεονάζουσα ποσότητα ανακυκλώσιμων υλικών.
Η παγκόσμια βιομηχανία ανακύκλωσης μετάλλων θα απαιτεί διαρκώς υψηλότερη παραγωγή μετάλλων καθώς και αύξησης πρωτογενών υλικών και ανακυκλώσιμων.
Στην οικονομική κρίση που διερχόμεθα όλο και λιγότερες προϊόντα (π.χ αυτοκίνητα) προμηθεύονται άρα και τα σκραπ είναι ολιγότερο διαθέσιμα.
Πρόσφατα , υπάρχει πλεονάζουσα ποσότητα πρωτογενών υλικών καθώς και μία ακόμη μεγαλύτερη πλεονάζουσα ποσότητα ανακυκλώσιμων στην αγορά που έχουν συλλεχθεί ,αναμένοντας να τα προμηθευθούν και να το επεξεργαστούν. Μεγάλες ποσότητες προϊόντων και εξοπλισμού τέλους ορίου ζωής αναμένονται να <συλλεχθούν>.
Η βιομηχανία του σκραπ αλουμινίου έχει μεγάλες ποσότητες αδιάθετες εξ αιτίας των βασικών πελατών της που το ρευστοποιούν και το διαχωρίζουν. Η πτώση της τιμής του αλουμινίου θα διαρκέσουν σύμφωνα με τους ερευνητές της τραπέζης MACQUARIE.

Η υπερπλεονάζουσα ποσότητα του χαλκού έχει υπερτριπλασιασθεί κατά την διάρκεια των τελευταίων μηνών. Για παράδειγμα στην Κίνα η παραγωγή του χαλκού συνεχίζει να πέφτει λόγω της παγκόσμιας κρίσης που διέρχεται και η βιομηχανία (καλώδια , αυτοκίνητα, συσκευές)

Η παγκόσμια πλεονάζουσα ποσότητα ψευδαργύρου κατά το 2008 θα είναι 10 φορές μεγαλύτερη από αυτή του 2007 σαν αποτέλεσμα του ότι ένας αριθμός παραγωγών ανήγγειλαν σημαντικές περικοπές λόγω της πτώσης των τιμών κύρια από τα γαλβανιστήρια.

Γ) Χρησιμοποιημένα ελαστικά επίσωτρα

Η ζήτηση και οι τιμές στην αγορά κάθε δευτερογενούς υλικού επηρεάζεται πού από την διαθεσιμότητα τους , τιμές ενέργειας και πρωτογενών υλικών. Κατά συνέπεια η πτώση της ζήτησης των πρωτογενών υλικών δύναται να οδηγήσουν σε αρνητική επίπτωση των τιμών της αγοράς και της ζήτησης κάθε ανακυκλώσιμου υλικού. Τα έσοδα από νέες δραστηριότητες σχετιζόμενες με την παραγωγή προϊόντων από απόβλητα είναι μη ελκυστικές σε κάθε επενδυτική δραστηριότητα και δυσκολεύει να βρεις άλλες πορείες στην ανακύκλωση από την ανάκτηση ενέργειας. Βέβαια θα απαιτούντο υψηλές επιδοτήσεις για να διατηρηθούν βιώσιμες οι λειτουργίες αυτές.

Το κυριότερο εμπόδιο είναι στην περίπτωση των ελαστικών που προέρχονται από χρησιμοποιημένα ελαστικά είναι να εμμένει η βιομηχανία ελαστικών τόσο σε Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και σε εθνικό επίπεδο να πείσει το lobby των κατασκευαστών που αντιτίθενται να χρησιμοποιηθεί υποχρεωτικά η κοκκώδη(granulates) μορφή του ελαστικού στην κατασκευή οδοποιίας.

Λόγω της οικονομικής κρίσης οι όγκοι των χρησιμοποιημένων ελαστικών επισώτρων θα μειώνονται όχι όμως πολύ κύρια του ότι οι πολίτες δεν διαθέτουν αρκετά χρήματα και έτσι τα ταξίδια θα περιοριστούν και δεν θα υπάρχει μεγάλη συχνότητα αλλαγών ελαστικών. Το ίδιο συμβαίνει και με τα οχήματα τέλους κύκλου ζωής. Η βιομηχανία ανακύκλωσης ελαστικών επισώτρων θα πρέπει να στραφεί στα εμπορικά οχήματα .

Ζήτηση
Το πλέον πιθανό σενάριο που θα επηρεάσει αρνητικά θα είναι τα ελαστικά που οδηγούνται στην τσιμεντοβιομηχανία για παραγωγή τσιμέντου λόγω της μεγάλης πτώσης στην κατασκευαστική βιομηχανία.
Άλλες αγορές όπως είναι των δαπέδων των εγκαταστάσεων αθλητικών δραστηριοτήτων δύναται να έχουν πτώση όπως και η αναγόμωση των ελαστικών φορτηγών αν οι εμπορικές δραστηριότητες καθώς και οι βιομηχανικές συνεχίζουν να έχουν ουσιαστική πτωτική πορεία.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να προχωρήσει ταχύτερα στην νομοθεσία μέσα από την οδηγία 98/2008 για να βελτιώσει τα end of tyre waste έτσι ώστε να συμβάλει ικανοποιητικά στο να θεωρηθεί το ανακυκλωμένο ελαστικό επίσωτρο πλέον σαν προϊόν πράγμα που θα ενθαρρύνει τους ανακυκλωτές και τους πελάτες να τα προμηθεύονται.

A.Κουσκούρης
Πρόεδρος ΠΑ.ΣΕ.Π.ΠΕ
E-mail: akousk@paseppe.gr