Ο γόρδιος δεσμός της Κερατέας είναι τυχαίος; Δεν νομίζω...

Η υπόθεση της Κερατέας είναι μια κλασσική περίπτωση που αναδεικνύει την απόλυτη και μακρόχρονη απουσία εμπιστοσύνης μεταξύ των πολιτών και του Δημοσίου. Μια απουσία εμπιστοσύνης που οικοδομήθηκε με υλικά το γνωστό ωχαδερφισμό, την προχειρότητα, τη δημοσιοϋπαλληλική αντιμετώπιση σοβαρότατων θεμάτων και τον πυκνό καμβά που υφαίνεται από τα μεγάλα και μικρά συμφέροντα που αλληλεπιδρούν σε κάθε χωροταξική παρέμβαση μείζονος σημασίας.

Μια ρήξη κάθε εμπιστοσύνης που σηματοδοτείται τόσο από την απουσία δομών κοινωνικής διαβούλευσης όσο και από την έλλειψη κουλτούρας αλληλεπίδρασης, διαπραγμάτευσης και τελικά συνδιαμόρφωσης λύσεων.

Πως μπορεί να απαιτήσουμε ο κάθε άνθρωπος που νιώθει ότι η ζωή του θα επηρεαστεί, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, από ένα μεγάλο έργο διαχείρισης απορριμμάτων να σκεφτεί το κοινό καλό όταν ζούμε σε μια κοινωνία που από όλους τους πόρους της αποπνέει τη μπόχα της απόλυτης προτεραιότητας του ατομικού συμφέροντος, με την πιο στενή και στενόμυαλη έννοια;

Πέρα όμως από τα παραπάνω, τα οποία εν πολλοίς χαρακτηρίζουν το σύνολο της δημόσιας ζωής στην Ελλάδα, στην υπόθεση της Κερατέας έχουν παίξει σημαντικό ρόλο και μια σειρά άλλα ζητήματα.

Ας ξεκινήσουμε με τις ευθύνες της Πολιτείας. Για 8 ολόκληρα χρόνια, από το 2003 μέχρι σήμερα, όλες οι κυβερνήσεις δεν έκαναν καμία προσπάθεια να εξηγήσουν, να έρθουν σε γόνιμο διάλογο, να αλληλεπιδράσουν με την τοπική κοινωνία σχετικά με το έργο. Αντίθετα, η μέθοδος που ακολουθήθηκε ιδιαίτερα κατά την περίοδο 2004-2009 ήταν αυτή της διολίσθησης: ας μην ανοίγουμε δύσκολα και δυσάρεστα θέματα. Με τη μέθοδο αυτή, είναι βέβαιο ότι πολλοί κάτοικοι της περιοχής πείστηκαν ότι το έργο δεν θα γίνει τελικά.

Σε αυτή την κατεύθυνση βοήθησαν και πολλοί τοπικοί βουλευτές και κομματάρχες, υποψήφιοι της αυτοδιοίκησης αλλά και αιρετοί που έχουν οικοδομήσει σχεδόν το σύνολο της καρριέρας τους στην αντιπαράθεση στο έργο. Καλλιεργούσαν έντεχνα την ιδέα ότι χάρη στις δικές τους προσπάθειες η ματαίωση του έργου είναι πολύ κοντά, μέχρι που ξαφνικά αποδείχθηκε ότι δεν είναι έτσι.

Χάθηκαν 8 πολύτιμα χρόνια. Στα χρόνια αυτά θα μπορούσαν να έχουν ετοιμαστεί τα συνοδά έργα επεξεργασίας έτσι ώστε να είναι πιστευτή η δημιουργία ΧΥΤΥ και όχι ΧΥΤΑ. Να έχουν συζητηθεί εξαντλητικά οι λεπτομέρειες του έργου με όλους τους εμπλεκόμενους. Να έχει προχωρήσει η ανακύκλωση στην περιοχή και να γίνεται διαλογή οργανικού στην πηγή. Να υπάρχουν επομένως όχι απλά διαβεβαιώσεις αλλά εγγυήσεις για το τι ακριβώς θα γίνει και να έχουν οικοδομηθεί σχέσεις εμπιστοσύνης.

Δεν είναι λοιπόν περίεργο που οι κάτοικοι της περιοχής αλλά και πολλοί από όσους ασχολούνται με το θέμα , είναι έκθετοι στην παραπληροφόρηση σε κάθε λογής τερατολογίες που ακόμα και σήμερα ακούγονται, όπως π.χ. το ότι όλα τα σκουπίδια της Αττικής θα πάνε εκεί ή ότι το έργο είναι κρίκος για την προώθηση σχεδίων που ευνοούν τα γνωστά «μεγάλα συμφέροντα» ή ότι η υλοποίηση του έργου συνδέεται με το μνημόνιο! Η χρόνια απουσία διαλόγου, μετέτρεψε ένα αμιγώς περιβαλλοντικό ζήτημα σε έρμαιο συνωμοσιολογικών θεωριών και εύκολη λεία για κάθε λογής λαϊκιστές.

Τα χρόνια αυτά χάθηκαν και από τη μεριά των αντιδρώντων στο έργο. Πριν από όλα, σε οκτώ ολόκληρα χρόνια υπήρχε πραγματικό περιθώριο να προετοιμαστούν πειστικές εναλλακτικές λύσεις και για το θέμα της χωροθέτησης αλλά και για το χαρακτήρα των έργων, σε συνεργασία με άλλους Δήμους. Αντί αυτού, προτιμήθηκε η αδιέξοδη γραμμή της μεταφοράς των απορριμμάτων εκτός Αττικής και της υποστήριξης κάθε λογής προτάσεων αρκεί να μπορούν να ενταχθούν σε μια γραμμή «όχι ΧΥΤΑ στην Κερατέα».

Το επιχείρημα ότι έγιναν προσπάθειες αλλά σκόνταψαν στην ακαμψία της Πολιτείας δεν συνάδει με την πραγματική εξέλιξη του θέματος τόσα χρόνια. Σε τελική ανάλυση, αν τα χρήματα που ξοδεύτηκαν σε δικαστικούς αγώνες ξοδεύονταν στην οικοδόμηση μιας πειστικής εναλλακτικής, τα πράγματα θα ήταν πολύ καλύτερα για τους ίδιους.

Ο αυτοπεριορισμός στη γραμμή «να γίνει οτιδήποτε θέλετε αρκεί να μην είναι κοντά μας» τελικά αδικεί και κάποιες σοβαρές ιδέες που κατά καιρούς έπεσαν στο τραπέζι και έχει σαν αποτέλεσμα να αναζητούνται εναλλακτικές «πυροτεχνήματα» που καλύπτουν μονο τους Δήμους Λαυρεωτικής και Καλυβίων. Και βεβαίως, τέτοιες προτάσεις είναι εύκολο να απορριφθούν από οποιαδήποτε κυβέρνηση με την ίδια ευκολία και ταχύτητα με την οποία διατυπώνονται.

Να λοιπόν η εικόνα: μια ελληνική κοινωνία στην οποία δεν υπάρχουν συλλογικές δεσμεύσεις, ένα τοπίο κατακερματισμένων κοινωνικών, πολιτικών και τοπικών σχέσεων, μια πολιτική ζωή που τα σκάνδαλα είναι σημαντικότερα από τα οράματα και οι μεγάλες δημοπρασίες σπουδαιότερες από τις κάθε λογής δημοκρατίες.

Αυτό το κοινωνικό πεδίο γεννάει διαρκώς γόρδιους δεσμούς, όπως αυτός της Κερατέας. Και είναι προφανές ότι αν συμφωνούμε ότι αυτό είναι το πρόβλημα, τότε η επίλυσή του δεν μπορεί να γίνει παρά μόνο αντιμετωπίζοντας τη ρίζα του.

Καμιά αστυνομική δύναμη, κανένα οδόφραγμα, κανένας εμπρησμός μηχανημάτων δεν μπορεί να αντιμετωπίσει ένα τόσο βαθύ κοινωνικό και πολιτικό πρόβλημα. Η λύση δεν μπορεί παρά να είναι πολιτική.