ΠΕΣΔΑ και ανακύκλωση -1

Πρόσφατα διάβασα αρκετές αναφορές σχετικά με την ανάγκη αλλαγής και επικαιροποίησης του ΠΕΣΔΑ της Αττικής. Ένα από τα βασικά επιχειρήματα που προβάλλονταιείναι ότι ο ΠΕΣΔΑ δεν είναι σε αντιστοιχία με τη νέα οδηγία πλαίσιο 98/2008 και δεν δίνει την απαιτούμενη έμφαση στην ανακύκλωση και την πρόληψη απορριμμάτων. Ότι δεν «προωθεί, ούτε καν αναφέρεται, δράσεις και πολιτικές πρόληψης, όπως όφειλε».

Η αλήθεια είναι ότι ο ΠΕΣΔΑ της Αττικής έχει πολλά σημεία για συζήτηση και προφανώς υπάρχει ανάγκη επικαιροποίησης και αναθεώρησης. Αλλά όταν αφήνεται να εννοηθείότι φταίει ο ΠΕΣΔΑ για το γεγονός ότι δεν έχει προχωρήσει η ανακύκλωση όσο θα έπρεπε, είναι σαφές ότι ξεπερνιώνται τα όρια της σοβαρότητας.

Γιατί όλοι ξέρουμε ότι η ανακύκλωση και η εξάπλωσή της εξαρτάται όχι από τους ΠΕΣΔΑ αλλά από τα επιχειρησιακά σχέδια των ΣΕΔΑ, τις πρωτοβουλίες των Δήμων, την αλλαγή της παραγωγικής διαδικασίας και της καταναλωτικής συμπεριφοράς. Άλλωστε, αν η πορεία της ανακύκλωσης εξαρτιόταν μόνο από τις όποιες μελέτες, τότε γιατί δεν έχει προχωρήσει σε τόσους Δήμους που έχουν κάνει"Μελέτη Σχεδιασμού Ανακύκλωσης"?

Επί της ουσίας λοιπόν.

Πράγματι λείπει τελείως από τον ΠΕΣΔΑ Αττικής (αλλά και από όλους τους ΠΕΣΔΑ) ένα ολοκληρωμένο Περιφερειακό Σχέδιο Ανακύκλωσης. Γιατί δεν υπάρχει κανένα Περιφερειακό αλλά ούτε και Εθνικό Σχέδιο Ανακύκλωσης; Φταίνε οι «κακοί» μελετητές; Φταίνε οι κυβερνήσεις και τα υπουργεία; Φταίει ο ΕΟΕΣΔΑΠ; Η απάντηση σε όλα τα παραπάνω είναι απλή.

Μέχρι σήμερα, η ευθύνη της προώθησης της ανακύκλωσης συσκευασιών (αλλά και άλλων ειδικών ρευμάτων) είναι αντικείμενο των Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης Αποβλήτων (ΣΕΔΑ). Τα συστήματα αυτά φτιάχνονται με βάση τις προβλέψεις του Νόμου 2939/2001. Σύμφωνα με τη νομοθεσία οι υπόχρεοι παραγωγοί, οι οποίοι περιλαμβάνουν παραγωγούς, αλλά και εισαγωγείς προϊόντων, είναι υποχρεωμένοι είτε να οργανώσουν ατομικά συστήματα, είτε να συμμετέχουν σε συλλογικά συστήματα βιώσιμης ή εναλλακτικής (όπως συχνά λέγεται) διαχείρισης αποβλήτων. Η συμμετοχή των υπόχρεων παραγωγών στο συλλογικό σύστημα περιλαμβάνει την καταβολή χρηματικής εισφοράς, η οποία καλύπτει το κόστος της εναλλακτικής διαχείρισης.

Εκτός από επιχειρήσεις στα συστήματα μπορούν να συμμετέχουν και οι φορείς διαχείρισης δημοτικών αποβλήτων. Με βάση το άρθρο 8 του Νόμου 2939/2001 οι ΟΤΑ έχουν την υποχρέωση εναλλακτικής διαχείρισης των δημοτικών τους αποβλήτων, σε συνεργασία με τα συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης.

Είναι επομένως προφανές ότι σε επίπεδο ΠΕΣΔΑ δεν μπορεί να γίνει ουσιαστικός σχεδιασμός προγραμμάτων ανακύκλωσης, εφόσον αυτά είναι αντικείμενο των ΣΕΔΑ τα οποία λειτουργούν ως ανώνυμες εταιρείες και βασίζονται εν πολλοίς στις εισφορές των μελών τους. Και προφανώς δεν μπορείς να επιβάλλεις σε έναν ιδιώτη πως ακριβώς θα ξοδέψει τα λεφτά του.

Τα ΣΕΔΑ υπάγονται στην αρμοδιότητα του ΕΟΕΣΔΑΠ και όχι της κάθε Περιφέρειας. Το μόνο που μπορεί να κάνει ένας ΠΕΣΔΑ είναι να θέσει στόχους, να βάλει προτεραιότητες, αλλά και αυτό γίνεται σε θεωρητικό επίπεδο, εφόσον η υλοποίηση αυτών επαφίεται στα ΣΕΔΑ και γίνεται με κανόνες αγοράς και ανταποδοτικότητας επενδύσεων (όπως και στη λοιπή Ευρώπη).

Επομένως το να λέμε ότι ο ΠΕΣΔΑ Αττικής δεν δίνει βάρος στην ανακύκλωση είναι στα όρια του αυτονόητου. Οι δεσμεύσεις ενός ΠΕΣΔΑ στους στόχους της ανακύκλωσης, στο συγκεκριμένο θεσμικό πλαίσιο, δυστυχώς δεν έχουν μεγαλύτερη αξία από τις δεσμεύσεις μιας ΜΚΟ για το ότι η ανακύκλωση θα φτάσει το 50% εντός π.χ. τριών ετών. Και τα δύο είναι ουσιαστικά ευχολόγια, εφόσον η υλοποίηση των στόχων δεν περνάει από το χέρι τους.

Αν ο ισχυρισμός περί «απουσίας σχεδιασμού και προώθησης της ανακύκλωσης από τον ΠΕΣΔΑ» λέγεται από κάποιον που δεν γνωρίζει τις θεσμικές ρυθμίσεις δεν πειράζει, ακόμα και αν είναι αρχηγός πολιτικού κόμματος.

Το να λέγεται όμως από επαγγελματίες της ανακύκλωσης, που γνωρίζουν πολύ καλά το θεσμικό πλαίσιο και έχουν συμβάλλει στη διαμόρφωσή του, είναι μάλλον περίεργο. Πόσο μάλλον, που όλοι μας γνωρίζουμε πολύ καλά το πόσο σοβαρά εμπόδια ορθώνονται στην ανακύκλωση από την άμεση σύνδεσή της με συγκεκριμένα επιχειρηματικά πλάνα που οφείλουν να έχουν ανταποδοτικότητα.

Αν κάτι αξίζει να κρατήσουμε από όλα τα παραπάνω είναι ότι ίσως χρειάζεται μια σοβαρή αλλαγή στο θεσμικό πλαίσιο. Ίσως πρέπει να θεσμοθετηθούν Περιφερειακοί Σχεδιασμοί Ανακύκλωσης, σε συνεργασία με τα ΣΕΔΑ. Ίσως πάλι όχι, αν τα ΣΕΔΑ δεν έχουν καμία όρεξη (σαν ιδιωτικές επιχειρήσεις που βάζουν λεφτά) να δεσμευτούν σε επιχειρηματικά σχέδια πέραν όσων καταθέτουν στον ΕΟΕΣΔΑΠ.

Ίσως πρέπει να ξαναδούμε αν η ισορροπία που επιτυγχάνεται στην ανακύκλωση μεταξύ θεσμικών ρυθμίσεων - δημόσιας παρέμβασης και δυνάμεων της αγοράς είναι ικανοποιητική ή επαρκής.

Σε κάθε περίπτωση, θα άξιζε να γίνει μια σοβαρή συζήτηση για αυτό το θέμα. Αλλά στη βάση της πραγματικότητας και του ρεαλισμού, στη βάση του συγκεκριμένου θεσμικού πλαισίου και της λειτουργίας των ΣΕΔΑ, με τις καλές και κακές εμπειρίες που έχουμε και όχι για τη δημιουργία εντυπώσεων. Στο επόμενο κομμάτι, θα συνεχίσω για το θέμα της ανακύκλωσης, αλλά μιλώντας πεισσότερο επί της ουσίας...