Δημιουργική κατστροφή

Με την κρίση να επελαύνει και να κάνει ήδη ορατές τις επιπτώσεις της στον κλάδο των περιβαλλοντικών επιχιερήσεων, ιδιαίτερα δε στις μελετητικές και εργοληπτικές εταιρείες που ασχολούνται με τη διαχείριση στερεών αποβλήτων, είναι αναγκαίο να ξαναδούμε από μια ορισμένη απόσταση τα τεκταινόμενα και να σκεφτούμε εξ’ αρχής πως διαμορφώνεται το τοπίο για τα επόμενα χρόνια.

Είναι προφανές ότι περνάμε μια εξαιρετικά δύσκολη συγκυρία. Η απειλητική προοπτική πτώχευσης της χώρας και η κατάρρευση των δημόσιων οικονομικών μεταφέρεται με γοργούς ρυθμούς και σον ιδιωτικό τομέα προκαλώντας θανάσιμη ασφυξία σε πολλές εταιρείες διαχείρισης αποβλήτων. Η προώθηση του σχεδίου «Καλλικράτης» σε συνδυασμό με τις επερχόμενες δημοτικές εκλογές παγώνει ή έστω περιορίζει δραστικά και τις όποιες αμυδρές ελπίδες δημοπράτησης αναγκαίων έργων, κάποια από τα οποία έχουν κλείσει μια δεκαετία προετοιμασίας και διαδοχικών αναβολών. Και η βασανιστική καθυστέρηση του ΕΣΠΑ, με τις όποιες ελπίδες συντήρησης κάποιων δυνάμεων αφήνει και αυτό, συμβολίζει με τον καλύτερο τρόπο ότι η χώρα βαδίζει προς το άγνωστο με βάρκα την ελπίδα, χωρίς να αξιοποιεί έστω και τα όποια κουπιά ή υπολείμματα κουπιών διαθέτει.

Όσο για την πολυθρυλούμενη αλλά ακριβοθώρητη «πράσινη ανάπτυξη», δεν φαίνεται να υπάρχει κάποιο σχέδιο που να σηματοδοτεί το χρώμα (πράσινο) και ούτε λόγος να γίνεται για την ανάπτυξη.

Σε αυτό το σκοτεινό και άνυδρο τοπίο που θυμίζει κυριολεκτικά το περίφημο “Waste Land” του Έλιοτ, υπάρχει σοβαρή πιθανότητα τα πράγματα να γίνουν χειρότερα αν, κατά πως συνηθίζεται σε περιπτώσεις δραματικών οικονομικών κρίσεων, η προστασία του περιβάλοντος θεωρηθεί (ίσως και δίκαια από μια ορισμένη άποψη) περιττή πολυτέλεια για μια χώρα που δεν θα έχει να πληρώσει μισθούς και συντάξεις ή απλά προετοιμάζεται να βγει από το ευρώ.

Είναι φανερό ότι με την εξαίρεση εξαιρετικά απρόβλεπτων γεγονότων, τα επόμενα χρόνια θα έχουμε μια βαθιά καταστροφή της αγοράς διαχείρισης αποβλήτων όπως την ξέρουμε σήμερα. Το αν αυτή η καταστροφή θα είναι ισοπεδωτική ή δημιουργική κρίνεται ακόμα και σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται από τι θα πράξουν οι δυνάμεις της αγοράς που απειλούνται σήμερα αλλά και η κυβέρνηση.

Μια ισοπεδωτική καταστροφή, όπως της Αργεντινής, θα αφήσει τη χώρα χωρίς υποδομές διαχείρισης αποβλήτων, θα απαξιώσει αυτές που ήδη υπάρχουν, θα φέρει νέα πλημμυρίδα χωματερών, ανύπαρκτη προστασία του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας και ενδεχόμενα ανακύκλωση προ-βιομηχανικής περιόδου, βασισμένη στη χειροδιαλογή από τους κάδους. Το χειρότερο είναι πως οι άνθρωποι που τόσα χρόνια εκπαιδεύτηκαν στη διαχείριση αποβλήτων θα αναγκαστούν να αλλάξουν δουλειά (ή χώρα) αλλά και σημαντικές εταιρείες θα από-επενδύσουν από τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων και έτσι θα χαθεί πολύτιμη τεχνογνωσία και εμπειρίες που αποκτήθηκαν με μεγάλο κόπο, σε βάθος χρόνου.

Μια δημιουργική καταστροφή αντίθετα, θα πρέπει αναγκαστικά να είναι συνειδητή και μόνο έτσι μπορεί να αποβεί δημιουργική. Και συνειδητά, θέλοντας να συνεισφέρω και εγώ σε μια δημιουργική καταστροφή, προτείνω να σκεφτούμε καλύτερα μερικά από τα βασικά της συστατικά.

Να τελειώνουμε με τη δικτατορία της «μίζας» που καθηλώνει στο κατώτατο επίπεδο τις εταιρείες, μεταφέροντας τον ανταγωνισμό από την τεχνογνωσία και τις επενδύσεις στις «δημόσιες σχέσεις».

Να τελειώνουμε με το σύνδρομο του «Περιβαλλοντικού Παντογνώστη» που συχνά χαρακτηρίζει εκλεγμένους με βάση τη δημοφιλία και τις πολιτικές σχέσεις (και όχι την τεχνογνωσία βέβαια) τοπικούς άρχοντες και βουλευτές.

Να αναδείξουμε σε πρώτο πλάνο τη διαχείριση των αποβλήτων ως υπηρεσία που πληρώνεται με βάση το αποτέλεσμα και να ξεφύγουμε από τη διαστρέβλωση των κλασσικών «δημοσίων έργων» που ακόμα μαστίζει τις δημόσιες υπηρεσίες.

Να συγκροτήσουμε νέα βιώσιμα και ανταγωνιστικά σχήματα με έντονο προσανατολισμό στο εξωτερικό, συνενώνοντας τους πλέον σημαντικούς ανθρώπινους πόρους σε νέα βάση.

Να απεγκλωβιστούμε από το μονόδρομο των φαραωνικών δημοσίων έργων τον οποίο ακόμα και σήμερα σημαντικοί παίκτες του χώρου αρνούνται να αφήσουν. Η χώρα χρειάζεται σημαντικές υποδομές αλλά αντί να περιμένουμε πότε θα γίνουν καλό είναι να στραφούμε και σε μικρά και «έξυπνα» έργα που μπορούν να αποδειχθούν πολύ πιο εφικτά και βιώσιμα.

Να δημιουργήσουμε λύσεις βιώσιμες στις νέες συνθήκες, με έμφαση σε τεχνολογίες χαμηλού κόστους.

Να τελειώνουμε οριστικά με τους τυχάρπαστους dealers και τους αλεξιπτωτιστές που κυκλοφορούν και πλασάρουν «εξωτικές τεχνολογίες» και η μόνη σχέση που έχουν με τα απόβλητα είναι οι απολύτως προσωπικές καθημερινές τους συνήθειες.

Να δημιουργήσουμε σταθερούς, βιώσιμους και τελικά αναβαθμισμένους και ανεξάρτητους ων από το πολιτικο πάρε – δώσε Φορείς Διαχείρισης που θα αποτελούν τη ραχοκοκκαλιά της διαχείρισης αποβλήτων σε κάθε περιοχή. Με τεχνικά επιτελεία και διευθυντές που δεν θα αλλάζουν όταν αλλάζουν οι πολιτικοί συσχετισμοί, με όραμα και μανατζμεντ.

Η πρόκληση είναι μεγάλη, αλλά είναι ακόμα στο χέρι μας – και θα ήταν ακόμα καλύτερα αν πολλά από αυτά ειχαν ήδη γίνει. Όσοι πιστεύουν ότι θα πορευτούν στη νέα εποχή με τα παλιά οχήματα, πολύ γρήγορα θα βρεθούν εκτός δρόμου…