Προς αποφυγή παρεξηγήσεων

Επειδή αρκετοί φίλοι πανεπιστημιακοί εντόπισαν - και σωστά - ότι υπάρχουν και αρκετοί πανεπιστημιακοί που παίζουν θετικό ρόλο όσον αφορά στην προώθηση μιας βιώσιμης διαχείρισης αποβλήτων και στην ανάγκη ανάπτυξης νέων υποδομών, ομολογώ ότι πάνω στη φούρια μου να τελειώσω το προηγούμενο κομμάτι, αθέλητα προφανώς, τους αδίκησα.

Γιατί υπάρχουν στα πανεπιστήμια και ακαδημαϊκοί που τιμούν τον τίτλο και τη δουλειά τους και βάζουν πραγματικά πλάτες στην αντιμετώπιση των προβλημάτων των στερεών αποβλήτων. Ακόμα και αν δεν βάζουν πάντα τη σφραγίδα τους στις εξελίξεις, έχουν σίγουρα αναγνωρίσιμο και θετικό αποτύπωμα το οποίο τους ξεχωρίζει από τους υπόλοιπους.

Το μεγάλο στοίχημα είναι πως θα καταφέρουμε αυτοί οι πανεπιστημιακοί να πάρουν το λόγο και να ακουστούν. Γι να γλιτώσουμε από τους φανατικούς και τα επιχειρήματα που δεν ανήκουν στη σφαίρα τηας επιστήμης αλλά της πίστης. Και να παραμείνουμε στο δύσκολο δρόμο, της αποτίμησης συγκεκριμένων τεχνολογιών σε συγκεκριμένο πλαίσιο και συνθήκες. Ίσως και να το μπορέσουμε, τώρα που η επελαύνουσα κρίση ξεκαθαρίζει το τοπίο και περιορίζει τις δυνατότητες να πουλάει κάποιος φύκια για μεταξωτές κορδέλλες...

Έργα Αθήνας - η συνέχεια

Μια βασική αρχή της διαχείρισης στερεών αποβλήτων είναι ότι το τελικό αποτέλεσμα είναι η συνισταμένη όλων εκείνων των πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων που αλληλεπιδρούν ταυτόχρονα στις αποφάσεις και την πορεία υλοποίησης των ανγκαίων υποδομών. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να φανταστούμε ποιες είναι αυτές οι δυνάμεις και αν ωθούν προς υλοποίηση των απαραίτητων υποδομών ή αν αντίθετα φρενάρουν αντίστοιχες προσπάθειες. Και ας φανταστουμε όχι μόνο τη φορά των σχετικών δυνάμεων (προς υλοποίηση ή προς διαώνιση της υφιστάμενης κατάστασης) αλλά και το σχετικό μέγεθος κάθε δύναμης, σε σχέση με τις άλλες.

Νομίζω ότι εύκολα αναγνωρίζουμε ότι η ευρωπαϊκή και εθνική νομοθεσία αποτελούν μια σαφή δύναμη προς την υλοποίηση των αναγκαίων υποδομών. Το μέγεθος όμως αυτής της δύναμης είναι μικρό, διότι στην Ελλάδα η ύπαρξη νόμων δεν συνεπάγεται και την εφαρμογή τους. Αντίθετα, η απουσία ελεγκτικών μηχανισμών και η γενικότερη αδυναμία της ευρύτερης δημόσιας διοίκησης μάλλον εξουδετερώνουν κάθε θετική επίδραση του θεσμικού πλαισίου. Άλλωστε όπως θα αναφερθεί στη συνέχεια, όσοι προσπαθούν να εφαρμόσουν το σχετικό θεσμικό πλαίσιο, μάλλον τιμωρούνται παρά επιβραβεύονται.

Και αυτό το λέω όχι μόνο γιατί δεν υπάρχει κανενός είδους τιμωρία όσων πεισματικά αρνούνται, κωλυσιεργούν ή ακόμα και υπονομεύουν την κατασκευή και λειτουργία νέων υποδομών (και είναι πασίγνωστο σε όλη την Ελλάδα ποιοι είναι σε κάθε περιοχή), είτε μιλάμε για ΧΥΤΑ σε περιοχές που βασιλεύουν οι χωματερές είτε για επεξεργασία πριν την ταφή σε περιοχές που υπάρχουν ΧΥΤΑ. Κυρίως το λέω γιατί με την ανοχή, αν όχι την ευλογία της πολιτείας, όσοι προχωρούν στη δημιουργία υποδομών τιμωρούνται πληρώνοντας, λογικά, μεγαλύτερο κόστος διαχείρισης ανά τόνο αποβλήτων ενώ όσοι επιμένουν στη χωματερή πληρώνουν σχεδόν μηδενικό κόστος διαχείρισης! Να λοιπόν μια πολύ ισχυρή δύναμη ενάντια στη βελτίωση της διαχείρισης αποβλήτων, η οποία είναι σαφώς πιο ισχυρή από κάθε είδους θεσμικό πλαίσιο.

Βεβαίως το θέμα του κόστους διαχείρισης δεν περιορίζεται εδώ. Είναι σαφές ότι η ολοκληρωμένη διαχείριση στερεών αποβλήτων κοστίζει πολλαπλάσια σε σχέση με το υφιστάμενο κόστος διαχείρισης σε πολλές περιοχές της χώρας. Το θέμα τους αυξημένου κόστους διαχείρισης είναι σημαντικό εμπόδιο και αναμένεται να γίνει ακόμα σημαντικότερο τα επόμενα χρόνια, εν μέσω της οικονομικής κατηφόρας που θα πλήξει ακόμα περισσότερο την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Ωστόσο για να δούμε τις πραγματικές διαστάσεις του προβλήματος, ας σκεφτούμε ότι ακόμα και τα χρόνια της ραγδαίας ανάπτυξης της χώρας το κόστος παρέμενε σημαντικό εμπόδιο.

Το αυξημένο κόστος διαχείρισης γίνεται μεγάλο εμπόδιο όταν α. δεν υπάρχει σαφής πολιτική βούληση για ανβάθμιση της διαχείρισης αποβλήτων και β. δεν υπάρχει μεταβατικό σχέδιο, που να προβλέπει σταδιακή αλλαγή των τελών διαχείρισης σε αντιστοιχία με αναβαθμισμένες υπηρεσίες. Και δυστυχώς, οι περιπτώσεις που δεν υπάρχει σαφής πολιτική βούληση είναι σχεδόν ίδιες με αυτές που δεν προβλέπεται κανένα μεταβατικό σχέδιο, με σημαντική ευθύνη περιφερειαρχών, δημάρχων, μελετητών και των αρμόδιων δημόσιων υπηρεσιών.

Μια άλλη σοβαρή δύναμη που εμποδίζει τη βελτίωση της διαχείρισης αποβλήτων στη χώρα είναι η ύπαρξη πολιτικών που χτίζουν την καρριέρα τους πάνω στην αντίθεση σε κάθε νέα υποδομή διαχείρισης αποβλήτων, συχνά μάλιστα στο όνομα μιας (ο Θεός να την κάνει) «οικολογικής αντίληψης» προσβάλλοντας βάναυσα και την οικολογία και την κοινή νοημοσύνη! Και όπως όλοι γνωρίζουν στην Αττική είχαμε και έχουμε πολλούς τέτοιους, οι οποίοι φέρουν και βαρύτατες ποινικές ευθύνες σε σχέση με το επίπεδο της προστασίας της δημόσιας υγείας που οφείλουν να εξασφαλίζουν για τους πολίτες. Αλλά αυτά είναι ψηλά γράμματα για το ελληνικό δημόσιο..

Το κακό είναι ότι αυτοί οι καρριερίστες της συμφοράς βρίσκουν το περιθώριο και δημαγωγούν ασύστολα όταν κάθε φορά, συνήθως λίγο πριν και αμέσως μετά τις δημοτικές ή τις βουλευτικές εκλογές, οι εκάστοτε νέες αυτοδιοικητικές αρχές και κυβερνήσεις αποφασίζουν να δουν τα πράγματα (είτε το λένε είτε όχι) τελικά από μηδενική βάση. Ανεξάρτητα από την ειλικρίνεια των προθέσεων και την ύπαρξη και άλλων μη ομολογήσιμων κινήτρων, το αποτέλεσμα είναι ότι έχει διαμορφωθεί η εξής χρόνια κατάσταση:

Όποιος φωνάζει δυνατότερα κατά των νέων υποδομών (όποιες και αν είναι αυτές και όπου και αν είναι) σηκώνει τους τόνους προεκλογικά. Οι νέοι υποψήφιοι ή συντάσσονται με το ρεύμα της διαμαρτυρίας, που συνήθως φέρνει εύκολες ψήφους, είτε δεν τολμούν να εκφράσουν διαφορετικές απόψεις. Και όταν εκλεγούν, εξετάζουν το θέμα από μηδενική βάση, χρειάζονται ένα – δύο χρόνια για να καταλάβουν τι γίνεται και αν τελικά αποφασίσουν να προχωρήσουν σε κάποια δράση αυτό συνήθως γίνεται λίγο πριν τις επόμενες εκλογές οπότε η γνωστή διαδικασία επαναλαμβάνεται και φτου κι από την αρχή…

Οφείλουμε επίσης να αναγνωρίσουμε και τον σαφέστατα αρνητικό ρόλο που παίζουν και τα πάσης φύσεως λόμπυ. Τι να πρωτοθυμηθώ; Επαγγελματίες πωλητές ντυμένους το μανδύα του πανεπιστημιακού που ορκίζονται ότι μόνο η μέθοδος που πλασάρουν είναι καλή και οικονομική και όλες οι άλλες επιλογές είναι κατακριτέες; Επιχειρηματίες που προτείνουν μονάδες αντίστοιχες με κάποιες υπό κατασκευή στη … Νότια Αφρική; Μελετητές και ερευνητές που ταυτίζονται με εργολαβικά συμφέροντα αφαιρώντας κάθε αντικειμενικό στοιχείο από τη δουλειά τους; Επιμελητήρια που πλασάρουν συγκεκριμένους καθηγητές γνωστούς για την αποτυχία τους σε κάθε περιοχή της χώρας που έτυχε και ασχολήθηκαν με τη διαχείριση αποβλήτων; Εργοληπτικές εταιρείες που αλληλοϋπονομεύονται διαστρεβλώνοντας κάθε έννοια αξιοπιστίας; Όλα αυτά ενισχύουν ένα κλίμα αναξιοπιστίας και έλλειψης εμπιστοσύνης, το οποίο συχνά αποτελεί βούτυρο στο ψωμί όσων δεν θέλουν να προχωρήσουν οι νέες υποδομές.

Προφανώς πρέπει να συνυπολογίσουμε, στις δυνάμεις που φρενάρουν κάθε αναβάθμιση, όσους θα χάσουν την επιρροή τους στα πράγματα σε πιθανή αναβάθμιση της διαχείρισης αποβλήτων. Είτε πρόκειται για αυτούς που κάνουν κουμάντο στις χωματερές (και δεν εννοώ μόνο τους δημάρχους προφανώς), είτε πρόκειται για συνδικάτα που φοβούνται, δικαιολογημένα ή αδικαιολόγητα, τη συνεργασία με ιδιώτες, είτε πρόκειται για στελέχη φορεών διαχείρισης που δεν θα έχουν ρόλο στα μελλοντικά σχέδια, είτε για εργολάβους που έχουν άμεσο συμφέρον από τη διαιώνιση της κατάστασης (γιατί π.χ. μετάφερουν και διαθέτουν παράνομα φορτία στις χωματερές).

Και τέλος, ίσως απροσδόκητα για κάποιους, αρνητικό ρόλο παίζει και η επιστημονικά εσφαλμένη, κοινωνικά καταστροφική και πολιτικά παραπλανητική επίκληση της ανακύκλωσης ως λύσης για όλα τα προβλήματα της διαχείρισης αποβλήτων. Είναι άλλο πράγμα ότι το μέλλον της διαχείρισης αποβλήτων βρίσκεται στην ανακύκλωση και ανάκτηση των υλικών, στο κλείσιμο του κύκλου των προϊόντων, σε πρακτικές μείωσης και πρόληψης της παραγωγής αποβλήτων και άλλο να κοροϊδεύουμε, συνειδητά ή όχι είναι δευτερεύον, ότι με πρακτικές ανακύκλωσης επιλύεται το πρόβλημα των αποβλήτων στην Αθήνα ιδιαίτερα. Επειδή έχω και πολλούς φίλους που πιστεύουν κάτι αντίστοιχο, θα ήθελα να τους πω ότι όταν κάποιος παθαίνει έμφραγμα, όπως έχει η Αττική σήμερα με το ΧΥΤΑ να ξαναοδεύει προς κορεσμό ταχύτατα και τις χωματερές της Ανατολικής Αττικής εν λειτουργία, δεν του προτείνεις απλά να βελτιώσει τη διατροφή του και να αρχίσει γυμναστική, αλλά πρώτα τον οδηγείς ταχύτατα στην εντατική για να επιβιώσει – άλλωστε αυτός είναι όρος για να κάνει τα υπόλοιπα. Και ας μην ξεχνάμε ότι όσες χώρες έχουν υψηλά ποσοστά ανακύκλωσης έχουν επίσης και πλήρεις υποδομές διαχείρισης αποβλήτων. Με άλλα λόγια υποδομές και ανακύκλωση πάνε μαζί, το ένα φέρνει το άλλο και είναι αστείο να πιστεύει κάποιος ότι αν δεν γίνουν οι αναγκαίες υποδομές θα πετύχει η ανακύκλωση. Μιλώντας για ανακύκλωση στη θέση των υποδομών, υπονομεύουμε και την προοπτική της ανακύκλωσης.

Να συνοψίσω λοιπόν ποιες δυνάμεις φρενάρουν την ανάπτυξη υποδομών: το αυξημένο κόστος διαχείρισης, οι παθογένειες της δημόσιας διοίκησης, η απουσία μεταβατικών λύσεων, τα εκτός κάθε λογικής επιχειρηματολογίας εργολαβικά και άλλα λόμπυ, οι πολιτικοί που χτίζουν καρριέρες πάνω στην αντίθεση τους για νέες υποδομές αποβλήτων, οι πολιτικοί που αντιμετωπίζουν τα θέματα από «μηδενική βάση» παραδίδοντας και στους επόμενους μηδενική βάση, αυτοί που χάνουν δύναμη και επιρροή από την αναβάθμιση της διαχείρισης αποβλήτων, όσοι νομίζουν ότι η ανακύκλωση είναι λύση δια πάσα νόσο…

Όσο για το ποιοι προωθούν την ανάπτυξη νέων υποδομών, δεν χρειάζονται και πολλά: το θεσμικό πλαίσιο που έχει ασθενική επίδραση, τα ισχυρά εργολαβικά συμφέροντα που δεν κατάφεραν να οικοδομήσουν μια ευρύτερη κοινωνική συμμαχία, κάποιοι πολιτικοί που θα ήθελαν αλλά δεν μπορούν και μερικοί μελετητές συνεπικουρούμενοι από στελέχη της ΕΕ. Μήπως το αποτέλεσμα ήταν προδιαγεγραμμένο εξ’ αρχής; Και μήπως τουλάχιστον αυτή την εμπειρία πρέπει στα σοβαρά να την λάβουν υπόψη τους όσοι νομίζουν ότι η αναβάθμιση των υποδομών της Αθήνας είναι τελικά μονόδρομος για να αποφευχθούν τριτοκοσμικές καταστάσεις; Αν υπάρχουν ακόμα κάποιοι που θέλουν να τις αποφύγουν…

Γιατί δεν προχωράνε τα έργα της Αθήνας;

Έχουνε κλείσει πάνω από δέκα χρόνια από τότε που για πρώτη φορά άκουσα για την άμεση και επιτακτκή ανάγκη να ολοκληρωθούν τα έργα διαχείρισης στερεών αποβλήτων στην Αττική. Πάνε πάνω από πέντε χρόνια από τότε που κάποιος μεγαλόσχημος είπε (δίκαια) ότι η ολοκληρωμένη διαχείριση των απορριμμάτων της Αττικής είναι εθνικό θέμα γιατί αφορά το 50% των σκουπιδιών της χώρας. Έχουν περάσει 4 διαφορετικοί υπουργοί Περιβάλλοντος, 12 υφυπουργοί, αρκετοί γενικοί γραμματείς, πολλοί και διαφορετικοί δήμαρχοι και 3 διαφορετικές κυβερνήσεις και όλοι αυτοί αφού διαπίστωσαν την επιτακτική ανάγκη και το κατεπείγον του θέματος, στη συνέχεια "έστριψαν δια του αρραβώνος" όπως ο μελλοντικός γαμπρός που δεν καλύπτεται από την προίκα. Και όλοι αυτοί στηρίχθηκαν, λιγότερο ή περισσότερο, σε μελετητές, εργολήπτες, συμβούλους και άλλους που πραγματικά επιδίωκαν να υλοποιηθούν αυτά τα έργα.

Προφανώς δεν είχαν όλοι την ίδια οπτική ούτε και την ίδια αντιμετώπιση, προφανώς δεν είχαν ούτε και τα ίδια κίνητρα και ικανότητες, αλλά στην πολιτική αυτό που μετράει είναι τα αποτελέσματα και αυτά είναι σχεδόν μηδέν. Η Αττική συνεχίζει να έχει τριτοκοσμικές χωματερές, περιορισμένη ανακύκλωση και ανάκτηση υλικών και ελάχιστη επεξεργασία των βιοαποδομήσιμων.

Και από ότι φαίνεται και οι δηλώσεις τη κ. Μπιρμπίλη, της οποίας δεν έχω λόγο να αμφισβητήσω την ειλικρίνεια των προθέσεων, περί άμεσης δημοπράτησης των έργων το αργότερο ως τον παρελθόντα Μάϊο ήταν άλλος ένας κρίκος στην αλυσίδα της διαρκούς διολίσθησης και παραπομπής του θέματος στις καλένδες. Ο "Καλλικράτης" και οι νέοι Περιφερειακοί ΦοΔΣΑ από ότι φαίνεται αποδεικνύονται επαρκείς λόγοι για να παραπεμφθεί ξανά στο μέλλον η δημοπράτηση αυτών των τόσο αναγκαίων έργων.

Πρέπει να αναρωτηθούμε γιατί τόσοι διαφορετικοί άνθρωποι, με τόσο διαφορετικές προθέσεις και ικανότητες, κατέληξαν και ακόμα καταλήγουν "ομόφωνα" στην αποτυχία; Για ποιο λόγο η χώρα που έκανε Ολυμπιακούς Αγώνες δεν μπορεί να φτιάξει βασικές υποδομές διαχείρισης αποβλήτων στην πρωτεύουσα;

Φταίνε μήπως οι σχεδιασμοί; Φταίνε οι συγκυρίες; Φταίνε οι πολιτικοί; Φταίνε οι δήμαρχοι; Φταίει η κακιά η μοίρα μας; Φταίνε όλοι για όλα;

Πέρα από τις θεωρίες συνωμοσίας και τα στερεότυπα, η πραγματική απάντηση είναι απλή. Η διαχείριση των στερεών αποβλήτων κρίνεται, τελικά, σε κοινωνικούς και πολιτικούς συσχετισμούς.

Και αυτό σημαίνει ότι τα έργα της Αθήνας δεν γίνονται, πολύ απλά διότι οι κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις που δεν θέλουν να γίνουν τα έργα είναι πιο ισχυρές από αυτές που θέλουν να γίνουν. Τα συμφέροντα που εξυπηρετούνται από τη σημερινή διαχείριση αποριμμάτων είναι πιο ισχυρά από τα συμφέροντα που ωθούν σε μια πιο αναβαθμισμένη διαχείριση. Η συνέχεια σε επόμενο κομμάτι...

Δημιουργική κατστροφή

Με την κρίση να επελαύνει και να κάνει ήδη ορατές τις επιπτώσεις της στον κλάδο των περιβαλλοντικών επιχιερήσεων, ιδιαίτερα δε στις μελετητικές και εργοληπτικές εταιρείες που ασχολούνται με τη διαχείριση στερεών αποβλήτων, είναι αναγκαίο να ξαναδούμε από μια ορισμένη απόσταση τα τεκταινόμενα και να σκεφτούμε εξ’ αρχής πως διαμορφώνεται το τοπίο για τα επόμενα χρόνια.

Είναι προφανές ότι περνάμε μια εξαιρετικά δύσκολη συγκυρία. Η απειλητική προοπτική πτώχευσης της χώρας και η κατάρρευση των δημόσιων οικονομικών μεταφέρεται με γοργούς ρυθμούς και σον ιδιωτικό τομέα προκαλώντας θανάσιμη ασφυξία σε πολλές εταιρείες διαχείρισης αποβλήτων. Η προώθηση του σχεδίου «Καλλικράτης» σε συνδυασμό με τις επερχόμενες δημοτικές εκλογές παγώνει ή έστω περιορίζει δραστικά και τις όποιες αμυδρές ελπίδες δημοπράτησης αναγκαίων έργων, κάποια από τα οποία έχουν κλείσει μια δεκαετία προετοιμασίας και διαδοχικών αναβολών. Και η βασανιστική καθυστέρηση του ΕΣΠΑ, με τις όποιες ελπίδες συντήρησης κάποιων δυνάμεων αφήνει και αυτό, συμβολίζει με τον καλύτερο τρόπο ότι η χώρα βαδίζει προς το άγνωστο με βάρκα την ελπίδα, χωρίς να αξιοποιεί έστω και τα όποια κουπιά ή υπολείμματα κουπιών διαθέτει.

Όσο για την πολυθρυλούμενη αλλά ακριβοθώρητη «πράσινη ανάπτυξη», δεν φαίνεται να υπάρχει κάποιο σχέδιο που να σηματοδοτεί το χρώμα (πράσινο) και ούτε λόγος να γίνεται για την ανάπτυξη.

Σε αυτό το σκοτεινό και άνυδρο τοπίο που θυμίζει κυριολεκτικά το περίφημο “Waste Land” του Έλιοτ, υπάρχει σοβαρή πιθανότητα τα πράγματα να γίνουν χειρότερα αν, κατά πως συνηθίζεται σε περιπτώσεις δραματικών οικονομικών κρίσεων, η προστασία του περιβάλοντος θεωρηθεί (ίσως και δίκαια από μια ορισμένη άποψη) περιττή πολυτέλεια για μια χώρα που δεν θα έχει να πληρώσει μισθούς και συντάξεις ή απλά προετοιμάζεται να βγει από το ευρώ.

Είναι φανερό ότι με την εξαίρεση εξαιρετικά απρόβλεπτων γεγονότων, τα επόμενα χρόνια θα έχουμε μια βαθιά καταστροφή της αγοράς διαχείρισης αποβλήτων όπως την ξέρουμε σήμερα. Το αν αυτή η καταστροφή θα είναι ισοπεδωτική ή δημιουργική κρίνεται ακόμα και σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται από τι θα πράξουν οι δυνάμεις της αγοράς που απειλούνται σήμερα αλλά και η κυβέρνηση.

Μια ισοπεδωτική καταστροφή, όπως της Αργεντινής, θα αφήσει τη χώρα χωρίς υποδομές διαχείρισης αποβλήτων, θα απαξιώσει αυτές που ήδη υπάρχουν, θα φέρει νέα πλημμυρίδα χωματερών, ανύπαρκτη προστασία του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας και ενδεχόμενα ανακύκλωση προ-βιομηχανικής περιόδου, βασισμένη στη χειροδιαλογή από τους κάδους. Το χειρότερο είναι πως οι άνθρωποι που τόσα χρόνια εκπαιδεύτηκαν στη διαχείριση αποβλήτων θα αναγκαστούν να αλλάξουν δουλειά (ή χώρα) αλλά και σημαντικές εταιρείες θα από-επενδύσουν από τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων και έτσι θα χαθεί πολύτιμη τεχνογνωσία και εμπειρίες που αποκτήθηκαν με μεγάλο κόπο, σε βάθος χρόνου.

Μια δημιουργική καταστροφή αντίθετα, θα πρέπει αναγκαστικά να είναι συνειδητή και μόνο έτσι μπορεί να αποβεί δημιουργική. Και συνειδητά, θέλοντας να συνεισφέρω και εγώ σε μια δημιουργική καταστροφή, προτείνω να σκεφτούμε καλύτερα μερικά από τα βασικά της συστατικά.

Να τελειώνουμε με τη δικτατορία της «μίζας» που καθηλώνει στο κατώτατο επίπεδο τις εταιρείες, μεταφέροντας τον ανταγωνισμό από την τεχνογνωσία και τις επενδύσεις στις «δημόσιες σχέσεις».

Να τελειώνουμε με το σύνδρομο του «Περιβαλλοντικού Παντογνώστη» που συχνά χαρακτηρίζει εκλεγμένους με βάση τη δημοφιλία και τις πολιτικές σχέσεις (και όχι την τεχνογνωσία βέβαια) τοπικούς άρχοντες και βουλευτές.

Να αναδείξουμε σε πρώτο πλάνο τη διαχείριση των αποβλήτων ως υπηρεσία που πληρώνεται με βάση το αποτέλεσμα και να ξεφύγουμε από τη διαστρέβλωση των κλασσικών «δημοσίων έργων» που ακόμα μαστίζει τις δημόσιες υπηρεσίες.

Να συγκροτήσουμε νέα βιώσιμα και ανταγωνιστικά σχήματα με έντονο προσανατολισμό στο εξωτερικό, συνενώνοντας τους πλέον σημαντικούς ανθρώπινους πόρους σε νέα βάση.

Να απεγκλωβιστούμε από το μονόδρομο των φαραωνικών δημοσίων έργων τον οποίο ακόμα και σήμερα σημαντικοί παίκτες του χώρου αρνούνται να αφήσουν. Η χώρα χρειάζεται σημαντικές υποδομές αλλά αντί να περιμένουμε πότε θα γίνουν καλό είναι να στραφούμε και σε μικρά και «έξυπνα» έργα που μπορούν να αποδειχθούν πολύ πιο εφικτά και βιώσιμα.

Να δημιουργήσουμε λύσεις βιώσιμες στις νέες συνθήκες, με έμφαση σε τεχνολογίες χαμηλού κόστους.

Να τελειώνουμε οριστικά με τους τυχάρπαστους dealers και τους αλεξιπτωτιστές που κυκλοφορούν και πλασάρουν «εξωτικές τεχνολογίες» και η μόνη σχέση που έχουν με τα απόβλητα είναι οι απολύτως προσωπικές καθημερινές τους συνήθειες.

Να δημιουργήσουμε σταθερούς, βιώσιμους και τελικά αναβαθμισμένους και ανεξάρτητους ων από το πολιτικο πάρε – δώσε Φορείς Διαχείρισης που θα αποτελούν τη ραχοκοκκαλιά της διαχείρισης αποβλήτων σε κάθε περιοχή. Με τεχνικά επιτελεία και διευθυντές που δεν θα αλλάζουν όταν αλλάζουν οι πολιτικοί συσχετισμοί, με όραμα και μανατζμεντ.

Η πρόκληση είναι μεγάλη, αλλά είναι ακόμα στο χέρι μας – και θα ήταν ακόμα καλύτερα αν πολλά από αυτά ειχαν ήδη γίνει. Όσοι πιστεύουν ότι θα πορευτούν στη νέα εποχή με τα παλιά οχήματα, πολύ γρήγορα θα βρεθούν εκτός δρόμου…

"Να λέμε και τα καλά"...

Πήρα αρκετά μηνύματα από φίλους του blog σχετικά με το γεγονός ότι τελικά στο νομοσχέδιο για τις ΑΠΕ αναθεωρήθηκαν οι αρχικές διατάξεις που ήταν επιεικώς απαράδεκτες σχετικά με το βιοαποδομήσιμο κλάσμα και μάλιστα κάποιοι διαμαρτυρήθηκαν για το γεγονός ότι δεν έγραψα αμέσως τη θετική ανταπόκριση που είχε το υπουργείο. "Να λέμε και τα καλά της Υπουργού" ήταν το σλόγκαν κάποιων φίλων...

Επειδή έλειψα αρκετές ημέρες εκτός Ελλάδας, είναι αλήθεια ότι δεν είχα το χρόνο να γράψω και να σχολιάσω την είδηση. Είναι επίσης αλήθεια ότι η συγκεκριμένη εξέλιξη είναι θετική σε σχέση με όσα αρχικά προβλέπονταν στο σχέδιο νόμου. Επιτρέψτε μου όμως να σημειώσω κάποια σχόλια.

Πρώτον, χρειάστηκε μεγάλη κινητοποίηση από πολλές και διαφορετικές πλευρές για να ξαναγραφτεί μια καταφανώς λάθος διατύπωση και να ληφθεί υπόψη η "πραγματική πραγματικότητα" κατά την άποψη ενός καλού μου φίλου. Δηλαδή χρειάστηκε μεγάλος αγώνας για το αυτονόητο, για αυτό που σε πολλές χώρες είναι όχι απλά κατοχυρωμένο αλλά για πολλά χρόνια εφαρμοσμένο, με πολλές και σημαντικές εμπειρίες. Δυστυχώς αυτό χαρακτηρίζει την Ελλάδα αυτή την περίοδο και την κάνει συχνά κουραστική."Να λέμε και τα καλά" λοιπόν αρκεί να μη χρειάζεται να χαλάμε τόση ενέργεια, χρόνο και φαιά ουσία για να ανατρέψουμε τα ...αρχικά χάλια.

Δεύτερον, η όλη κατάσταση απέδειξε με περίτρανο τρόπο ότι στην Ελλάδα υπάρχουν δυνάμεις που μπορούν να επιδράσουν θετικά στις πολιτικές διαχείρισης αποβλήτων και από αυτή την άποψη είναι σαφές ότι αυτές οι ίδιες πρέπει να βρουν τρόπο να συντονιστούν μεταξύ τους. Οι δυνάμεις αυτές δεν ταυτίζονται με κάποιο από τα σχήματα που ήδη υπάρχουν στο χώρο (ΕΕΔΣΑ, ΠΑΣΕΠΠΕ, Δίκτυο ΦοΔΣΑ κλπ)αλλά τέμνουν οριζόντια και κάθετα τις εργοληπτικές και μελετητικές επιχειρήσεις, τις εμπλεκόμενες ΜΚΟ, τους ΦοΔΣΑ και έχουν επαφή με αρκετούς ευαίσθητους βουλευτές στο Κοινοβούλιο, οι οποίοι έπαιξαν και αυτοί το ρόλο τους.

Τρίτον, εφόσον αποδείχθηκε ότι υπάρχουν δυνατότητες επίδρασης και ανατροπής δυσμενών ρυθμίσεων, τώρα είναι η ώρα να αναληφθεί μια δημιουργική πρωτοβουλία με θετικό περιεχόμενο, μια πρωτοβουλία που θα διαμορφώσει ένα πλαίσιο διαχείρισης αποβλήτων με θετικό περιεχόμενο και μακρόπνοες πολιτικές. Άραγε μπορούν οι ίδιες δυνάμεις να συντονιστούν για το καλό όλων; Ή θα επικρατήσει (ως συνήθως) ο άγονος ανταγωνισμός, ο κατακερματισμός μικροσυμφερόντων, ο παραγοντισμός και "ο σώζων εαυτόν σωθήτω" ενόψει της ήδη επελαύνουσας κρίσης;

Η κρίση μπορεί και να είναι μια ευκαιρία, αν αλλάξουν συμπεριφορές και δημιουργηθούν νέες συνθήκες αλληλεπίδρασης των ανθρώπών που εμπλέκονται στη διαχείριση αποβλήτων. Αν όχι, τότε θα αφήσει πολύ βαθιά και οδυνηρά σημάδια. Ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα, τώρα που υπάρχει φόρα...